صنعت چاپ

اختراع فن چاپ درحقيقت به قرن ها پيش از گوتنبرگ، كه نامش به عنوان مخترع چاپ در تاريخ به ثبت رسيده است، برمي گردد. آسوريان چند هزار سال قبل از ميلاد بر خشت هايي از گل‌رس مهر مي‌زدند. استعمال حروف قابل انتقال نيز ميان سال‌ها ي 1051 و 1058 در چين آغاز شد. مخترع اين حروف فردي به نام پي‌شنگ بود و حروف هم از گل‌رس ساخته مي‌شد. حروف دستي و حروف قلعي كه پس از آنها به كارآمد، هيچ يك رواجي نيافت، بر عكس حروف چوبي متداول شد. تا اين‌كه در سال 1440، گوتنبرگ ظاهرا بدون اطلاع از كار چيني‌ها، حروف قابل انتقال را اختراع كرد و براي هر يك از حروف الفبا يك حرف جداگانه به كار برد.
حروف متحرك را چيني‌ها اختراع كردند، ولي گوتنبرگ كه حرفه اش زرگري بود، آلياژ مناسب براي ريخته گري حروف را از سرب و آنتي موآن به دست آورد و سپس نسبت هر يك از اين دو فلز را به گونه اي انتخاب كرد كه حروف بيش از حد سخت و نرم نباشند. وي براي مركب چاپ هم فرمول مناسبي يافت و خلاصه با رفع موانع و حل مشكلات عمل چاپ را ميسر و اجرايي كرد. تقريبا 20 سال پس از نخستين تلاش ها ي گوتنبرگ در امر چاپ ،اين صنعت با استفاده از سطوح برجسته در ونيز، فلورانس، پاريس و ليون در حدي مختصر و محدود رواج يافت. اما دستگاه چاپ گوتنبرگ، به علت هزينه ها ي بسيار زياد فقط براي ثروتمندان قابل دسترسي بود و به همين دليل تا مدت ها ي طولاني استقبال چنداني از آن نشد. 300 سال پس از اختراع دستگاه چاپ گوتنبرگ، نمايشنامه نويسي آلماني به نام آلوئيس زنه فلدر، چاپ سنگي يا ليتو گرافي را درسال 1796 ميلادي اختراع كرد.
هر سنگي كه متن يا تصوير با اين روش روي آن نقش مي بست ، براي چاپ حدود 750 نسخه عملكرد مطلوب داشت و پس از آن نقش روي سنگ قابل چاپ نبود. اگر چه درباره شروع چاپ سنگي در ايران روايات متعددي وجود دارد، به نظر مي رسد چاپ سنگي را براي نخستين بار ميرزا صالح شيرازي در تبريز راه اندازي كرد.
ميرزا صالح كه از سوي دولت ايران براي فراگيري هنرهاي جديد به اروپا رفته بود، در بازگشت يك دستگاه چاپ سنگي با خود به تبريز آورد كه آن را در سال 1250 قمري راه انداخت. چاپخانه سنگي طي مدت كوتاهي در تهران و بعد اصفهان و سپس ساير شهرهاي ايران تاسيس شد و بيش از 50 سال تنها روش چاپ در ايران بود و تا اواخر دوره قاجار ، هر چه در ايران چاپ مي شد، به روش چاپ سنگي بود. البته هشت سال قبل از ورود چاپ سنگي به ايران چاپ سربي نيز راه اندازي شده بود، ولي به علت هزينه و زحمت زياد آن ، پس از ورود چاپ سنگي ، كنار گذاشته شد و بعدها در اواخر دوره قاجار دوباره حروف سربي و استفاده از آن رايج گرديد. طريقه چاپ سربي روش نسبتا ساده اي بود : كاغذ روي صفحه اي متشكل از حروف برجسته سربي و آغشته به مركب فشرده مي شد و بر اثر فشار، حروف بر صفحه كاغذ نقش مي بست. حروفچيني روزنامه نيز نخست به صورت دستي انجام مي گرفت، ولي بعدها اين كار با دستگاه ها يي كه معمول ترين آنها «لاينو تايپ» بود، صورت پذيرفت. دستگاه حروفچيني خودكاري لاينوتايپ در سال 1886 ميلادي ساخته شد. و بدين ترتيب سرعت چاپ به تدريج فزوني يافت. پيشرفت فناوري كم كم باعث شد دستگاه حروفچيني سربي از دور خارج شود و جاي خود را به دستگاه الكترونيكي بدهد.
محصولات چاپی بسیار گسترده اند و میتوان آنها را طبقه بندی کرد:
روزنامه
مجله
کتاب
کاتالوگ و بروشور
کارهای تجاری تبلیغاتی" جعبه،تراکت،پوسترو..."
فرایند کار
برای این فرآیند و تولید محصولات چاپی گامهایی برداشته میشود که خود شاخه های متعددی را در بر می گیرد، سه بخش اصلی :
1)پیش از چاپ و آماده سازی :آاماده سازی یا پیش از چاپ به مرحله ای گفته میشود که با دریافت اطلاعات،فرم چاپ تهیه می شود.دوربین،کنتاکت ، ایمیج و پلیت ستر و قید کپی در این عرصه قرار می گیرد.
2)چاپ : پس از اماده شدن فرم(زینک،کلیشه ،سیلندر چاپ گود،شابلون) نوبت به فرایند چاپ می رسد و با تعداد مشخص (تیراژ) از فرم که به دستگاه بسته شده تکثیر و چاپ می شود.
3)پس از چاپ و"امور تکمیلی":به مرحله ای گفته میشود که در بخش پایانی تمام روشهای چاپ و برای تکمیل و تحویل محصول چاپی اجرا می گردد.این گامها برای محصولات گوناگون متفاوت است و عرصه ی گسترده ای را شامل می شود.
روش ها یا شیوه های چاپ بسیار متنوع هستند و از منظرهای مختلف می توان آنها را تقسیم و دسته بندی کرد. رشد و بالندگی صنعت چاپ سبب کارآیی فوق العاده اغلب ماشین آلات و روش های چاپ شده است بسیاری از کارها که قبلا در انحصار شیوه ای از چاپ بود اکنون با روش های دیگر هم میسر است. با این وجود در تقسیم بندی های کلی روش های چاپ را به گروه هایی تقسیم کرده اند. بر اساس یکی از جدیدترین دسته بندی ها روش های چاپی را می توان به دو گروه چاپ های تماسی و چاپ های غیر تماسی تقسیم کرد.
گروه چاپ های تماسی: مجموع ای از سیستم های مختلف هستند که برای پدید آوردن تصاویر و حروف، مرکب به وسیله یک واسطه، به روی سطح چاپی منتقل می گردد. این روش ها که همان روش های سنتی چاپ هستند، همچنان روش های اصلی و پرکاربرد تولیدات چاپی ، به ویژه در عرصه بسته بندی، به شمار می روند، برحسب نوع عملیات و نحوه انتقال مرکب بر روی سطح چاپ شونده این گروه خود به چهار روش عمده تقسیم می شوند:
1. چاپ صاف یا مسطح مانند افست و چاپ سنگی
2. چاپ برجسته نظیر لترپرس و فلکسوگرافی
3. چاپ گود مانند هلیوگراور و پدپرینت
4. چاپ توری همچون سیلک اسکرین و استنسیل
گروه‌ چاپ‌های‌ غیرتماسی‌:این‌ اصطلاح‌ مربوط‌ به‌ انواع‌ متأخرتر‌ چاپ‌ است،‌ از‌ جمله‌ سیستم‌های‌ تونری‌ (مانند‌ فتوکپی‌ که‌ به‌ جای‌ مرکب‌ مایع،‌ با‌ پودر‌ (تونر)‌ چاپ‌ می‌‌کند)‌ که‌ در‌ آنها‌ فرم‌ چاپ‌ و‌ یا‌ واسطه‌ای‌ برای‌ انتقال‌ مرکب‌ بر‌ روی‌ کاغذ‌ و‌ سطح‌ چاپی،‌ وجود‌ ندارد‌ و‌ انتقال‌ مرکب‌ بر‌ اساس‌ الگوی‌ خاص‌ و‌ روش‌ ویژه‌ای‌ در‌ نقاط‌ مورد‌ نظر‌ صورت‌ می‌گیرد.‌ چاپ‌های‌ غیرتماسی‌ به‌ طور‌ کلی‌ به‌ دو‌ گروه‌ تقسیم‌ می‌شوند:
1)‌ الکترواستاتیک‌ (مانند‌ فتوکپی‌ و‌ چاپ‌های‌ دیجیتال‌ تونری)
2)‌ جوهرافشان‌ (مانند‌ پرینترهای‌ جوهرافشان‌ رومیزی،‌ پلاترها‌ و‌ چاپگرهای‌ لارج‌فرمت)